|
|
|
|
17 juni 2018 - Over de eerbied
17 juni 2018 - Over de eerbied
Over de eerbied (Ida Gerhardt)
Gij moet het eenzaam laten
het zaad dat ligt te slapen
en dat al kiem gaat maken.
Dit eerstelingsbewegen
van leven binnen leven
vermijd het te genaken.
Laat het stil zijn in zijn waarde,
zaad in de donkere aarde;
zaad in de donkere aarde.
En het zal groen ontwaken.
Gemeente, lieve mensen,
Er zit iets bijzonder irritants in de Schriftlezing van vandaag. Ergerlijk is het, vervelend. "Want de aarde brengt van zelve vruchten voort'' zo vertaalt de Statenvertaling. De nieuwe Bijbelvertaling zegt "de aarde brengt uit zichzelf vrucht voort'' en de Naardense benadrukt terecht, zo vind ik, het passieve karakter van het groeien van vruchten "vanzelf draagt de aarde vrucht''.
Het koninkrijk van God. Komt er nog iets van? Vanzelf, automatisch, wij hoeven er niks aan te doen, wij staan buiten voor - zo lijkt Jezus in deze gelijkenis te suggereren. Wat een hellend vlak! Wat is dan met onze moeite om de kerk overeind te houden? Wat is dan met onze inspanning om goed te doen, lief te hebben, eerlijk te leven, solidair te zijn met de armsten der aarde? Telt het dan allemaal niet? Doen we het uiteindelijk voor niets?
Ik moest van de week denken aan een boekje van Dorothee Sölle dat in de jaren 70 verscheen. “De heenreis. Gedachten over religieuze ervaring” heet het boekje. Dorothee Sölle die in de jaren 70 als strijdbare vredesactiviste bekend was, een theologe die geen blad voor de mond nam, die schopte tegen de autoriteiten van de kerk in Duitsland. Die zich identificeerde met het socialisme, op de barricades door de politie werd weggeplukt naar de gevangenis - zij kwam in deze turbulente tijd als mystica “uit de kast”.
Nu ontving ze niet alleen kritiek van de gevestigde theologie die haar te radicaal en te politiek geëngageerd vonden, maar nu kreeg ze ook nog kritiek van haar eigen achterban, van de vredesbeweging. Dorothee, kom je van je ``heenreis'' ook weer eens terug, zo werd er gevraagd. Ga je je nu overgeven aan een a-politieke mystiek, aan een vroomheid die alle vertrouwen op God zet? Vanzelf, automatisch, is vrede er toch nog nooit van gekomen...
Mystiek en verzet, volgens Sölle is er helemaal geen tegenstelling. Het is een en hetzelfde. Natuurlijk, er zijn mystieke tradities die wereldvreemd worden. Er zijn christelijke stromingen die stimuleren dat de mens een hulpeloos en passief wezen is dat er maar op moet wachten tot God komt redden. Maar dat is niet wat Sölle bedoelt. Zij zegt: jezelf en anderen bevrijden gaat hand in hand met een bevrijding die wij niet in handen hebben. Wij worden in onze kracht gezet, vanzelf, automatisch, en we hebben kracht om anderen en onszelf uit de diepte te halen. Het een kan niet zonder het ander. God en mensen - ze hebben elkaar nodig.
Ik zal niet beweren dat de Schriftlezingen van vandaag de theologie van Sölle op de voet volgt. Maar iets van deze gedachte herken ik wel in de Bijbelteksten. Marcus gebruikt in zijn gelijkenis dat hij Jezus in de mond legt, het beeld van de profeet Ezechiel over het tere twijgje dat op een hoge en verheven berg uitgroeit tot een prachtige ceder waarin de vogels nestelen.
De bijbel is rijk aan beelden, lagen en dimensies, er is niet 1 sluitende verklaring voor dit beeld van Ezechiel. Maar je zou je kunnen voorstellen dat het tere twijgje het slavenvolk Israël voorstelt.
Geplukt uit de onderdrukkende machtsverhoudingen, de tirannie van het leven en geplant op een heilige berg die zomaar eens de Sinaï zou kunnen zijn. Bevrijd om bevrijd te gaan leven. Geworteld in de aarde van het verbond tussen God en mensen, in de leefregels van de 10 geboden die niet ver- en gebieden, maar die richting wijzen hoe goed leven mogelijk is.
Leven in verbinding met God en de mensen om ons heen, waar grenzen van elkaar worden gerespecteerd. Zo droomt God zijn wereld. En dan, vanzelf en ook eigenlijk niet vanzelf, groeit zo'n bevrijd leven uit tot een woonplaats van vrede voor velen, voor allerlei vogels, een bonte verzameling, net zoals wij hier vandaag in deze kerk bij elkaar zijn en nog veel verder, dieper, hoger dan onze kring. Verbinding, geworteld zijn in wat wij God noemen en verbonden aan de mensen, horizontaal en verticaal, mystiek en verzet, vanzelf en niet-vanzelf, bevrijden en zelf bevrijd worden, het hoort bij elkaar.
Dorothee Sölle is denk ik niet zomaar tot zo'n inzicht gekomen dat het vanzelf en het niet-vanzelf bij elkaar horen. In haar boek ``De heenreis'' vertelt zij ook over een eigen religieuze ervaring. Pijnlijk en schitterend tegelijk. Ze vertelt over de tijd dat haar eerste huwelijk stuk liep en de levensdroom, het ontwerp hoe je leven in elkaar zit, daarmee kapot ging. Alleen nog een hoop scherven die van haar leven overbleven. Liever wilde ze dood dan zo'n pijn nog langer moeten dragen.
Ze vertelt dat ze toen in het midden van een tunnel moet zijn geweest, op het dieptepunt van haar depressie zat, toen ze in België in een laat-gotische kathedraal kwam. En daar “hoorde” ze ineens een woord voor haar: “Mijn genade is u genoeg” (2 Kor. 12:9). Een citaat van Paulus schoot haar te binnen en ineens wist ze, ervoer ze wat genade eigenlijk is.
Geen wondermiddel, de scherven van haar leven waren niet ineens opgeruimd. En toch was het, alsof ze weer licht in de duisternis begon te zien. Alsof ze een kracht kreeg die haar droeg. Alsof ze uit de dood weer tot leven was gekomen.
Zo'n religieuze ervaring is niet iets wat je elkaar kunt voorhouden en kunt zeggen: kijk, zo gaat het. Dit is nou werkelijk geloven. Geen sprake van. Genade overkomt je niet als je in de diepste duisternis zit en toch kan het je juist dan wel overkomen. Genade is niet iets wat je kunt oproepen, kunt verdienen door een ijzer sterk geloof, door je te houden aan de 10 leefregels, door perfectie kun je het niet bereiken. En toch kan genade je ook in de liefde, in de schoonheid, in het goede leven raken.
Vanzelf gaat het en niet-vanzelf, God die jou aanziet als de mens die je bent: kwetsbaar, mooi, zo mooi, ook lelijk, wetend en onwetend, een falende vredesdrager, mens met oneindige waarde bekleed. Aan het licht gebracht, geboren om te leven.
Zo zijn wij allen, zusters en broeders, beelddragers van de Eeuwige. Verbonden hier aan elkaar, samen komend rond de woorden, de verhalen, de symbolen, de tafel van vrede. De tafel waar vrede gevierd en geoefend wordt, vrede van Christus voor jou, ook al ben je een gebroken vredesdrager. De tafel waar de levende en de doden samen komen, de mensen van toen en van de toekomst, wij in onze diepten en hoogten, God zelf die onze hand vraagt en ons voedt met brood en wijn, in goede aarde zet en ons vertrouwen schenkt dat het groen zal ontwaken. God die weet dat zijn/haar genade ons ooit en steeds weer zal leiden tot eeuwig leven.
Ida Gerhardt zegt “Over de eerbied”
Gij moet het eenzaam laten
het zaad dat ligt te slapen
en dat al kiem gaat maken.
Dit eerstelingsbewegen
van leven binnen leven
vermijd het te genaken.
Laat het stil zijn in zijn waarde,
zaad in de donkere aarde;
zaad in de donkere aarde.
En het zal groen ontwaken.
Moge het zo zijn. Amen.
| | terug
|
| |
|
|
|
|
Carola125.jpg)
21-04-2024
om
10.00 uur2kerk4.JPG)
Agenda_r.JPG "Druk op het pictogram om naar de agenda van de Grote Kerk te gaan!")
