|
|
|
|
28 augustus 2019
28 augustus 2019
De kerk als ontmoetingsplek van verschillende reisgenoten
In de afgelopen maanden ben ik bijna alle weken ergens anders naar op reis geweest. Het begon een beetje met een lange week Taizé in die week dat het zo enorm heet hier was, welnu, dat was het daar ook. Toen een week terug en dan een week naar Erichem met mijn gezin. En dan een week Evensongs zingen in Engeland. Een lange week net zoals Taizé ook met een groep gemeenteleden en kennismaken met sociale types in de rest van het koor uit heel Nederland. Een zeer aimabele Groninger was mijn wing-man in het tenoren-rijtje. Hij bad vol overtuiging de Engelse gebeden mee. Hij kende ze van alle keren dat hij Evensongs had gezongen. En hij kende ook verschrikkelijk veel muziek. Kon Wagner herkennen in melodietjes en zo.
We hebben het er wel over gehad dat hij de Evensongs ook voor de spiritualiteit helemaal meemaakte. Er was een gekke kant aan het geheel zoals altijd… Het is een boel muziek. En er worden mooie bekende schriftlezingen voorgedragen zodat er niet over hoeft te worden gepreekt. Maar hoe die lectoren ook hun best deden, ze waren bijna niet te horen. Je moest je enorm inspannen om te verstaan waar het over ging. De anthems die we zongen daarentegen werden uitgebreid ingeleid en hun wordingsgeschiedenis verteld voordat we die begonnen. Bij de repetities waren de banken rondom ons altijd wel een beetje gevuld door toeristen. Ook al zongen we dan nog niet zo goed. Bij de uitvoering om half zes was het huis van God dan vaak bijna leeg. Dat viel te meer op omdat we dan natuurlijk prachtig zongen. Ook is het vreemd om een kathedraal van 150 meter te bezingen maar je staat in een klein gedeelte ervan, in koorbanken en wat banken voor mensen en dan een altaar. Dat is het kloppend hart van de kathedraal, de viering, de hoog liturgie, het volstrekt volgens vaste regels alles punctueel uitvoeren. Geen publiek hoegenaamd behalve mensen die echt voor die liturgie en koorzang komen.
Bedankjes naderhand van buitenlanders soms. We waren dan om half zeven het gebouw aan het uitstappen en kwamen terecht in het gedeelte waar Oliver Twist zou worden opgevoerd elke avond. Het is een volksevenement, half Lincoln deed mee als figurant of als publiek. Oliver Twist gaat over arme weeskindertjes, en daarom nam iedere bezoeker goederen voor de voedselbank mee. Donderdags keken we toevallig het BBC-nieuws en daar was sprake van deze donaties aan de voedselbank, het was de allergrootste donatie die de voedselbank ooit had gekregen. Dat was een soort opsteker. De show was gaandeweg de week ook uitverkocht. De vreemde eend in de bijt bracht meer op dan gebed en koorzang. Er was tot dan toe vooral veel tegenweer geweest. Niet voor niets. Als je de kerk inkwam stond er: pas op: in deze show klinkt een pistoolschot, harde geluiden, er is rookeffect en stroboscopisch licht. Tijdens de eerste show was het brandalarm afgegaan en had niemand dat kunnen horen door de herrie van de band. We hebben het hier wel over één van de beroemdste en oudste kathedralen van Engeland waar een schat aan vaderlandshistorie en praalgraven en christelijke historie, en het beroemdste Harris orgel opeengepakt ligt.
Zondags kregen we een preek over het gebruik van de kathedralen in heel Engeland voor buitensporige dingen. Oliver in degene waar we zaten, en een golfbaan die in een andere kathedraal hoge ogen gooide voor het buitenkerkelijke publiek. Je weet nooit hoe iemands binnenkomst in een kerk uitloopt op het begin van spiritualiteit vatte de predikant samen. Ik ben ook met jongeren en een enkele iets oudere naar Taizé geweest. En ik heb me oud leren voelen, zelf. Wat een opeen pakking van jongeren. Ze zijn allemaal met één of andere corvee ingezet voor het in standhouden van het klooster. En ze zijn heel erg afhankelijk van het groepje waar ze die week in zullen spreken met elkaar over zichzelf en de opdrachten om naar Bijbelse thema’s te kijken. Heel veel van hun gevoel van verdieping hangt af van de ruimte en hun weg door de gesprekken.
Het is een belangrijk ding of ze zich geven of niet. Het klooster gaat niet alleen over God, heb ik wel geleerd, maar ook over de ontmoeting van jonge mensen onderling omdat hun leven zich nog vormt. De grote kerk die in beginsel van beton gebouwd was, was een schrikbeeld voor de oprichter van Taizé. Hij ging pas binnen kijken toen die klaar was. Broeder Roger zag dat alles te vast stond en zoals in een gewone kerk gebruikelijk. Ze zongen nog reformatorische liederen in die tijd, en er was eigenlijk in die nieuwe kerk weinig anders dan in elke kerk.
Maar de laatste dag van het inwijdingsfeest verscheen de regenboog in de lucht en opgelucht verklaarde broeder Roger: deze kerk is geen kerk op zich, maar een ark, hij is onderweg naar mensen. Hij vangt mensen op. En toen de kerk te klein zou gaan worden voor de duizenden bezoekers in de zomer zei hij enthousiast: werp de muren om en breek de kerk open. Circustenten werden aan de opengebroken muren gemonteerd en alles moest provisorisch blijven overkomen om de beweging van de gemeenschap te benadrukken. Lekkages ten spijt, hoe vreemder die kerk zich moest verlengen en verbreden hoe beter het was. Het was een ark, iedereen mocht plaats nemen, maar een stoel kreeg je er uiteindelijk niet meer bij.
Hoe communiceren jullie nu in de dienst met wat er gebeurt en wat er gelezen en gezongen wordt, vroeg ik de jongeren die we mee hadden genomen. Nou, dat groeit, zeiden ze. Liedjes die je in alle talen kunt vertalen verdiepen zodoende het besef van wat gezegd wordt: Een Pools liedje dat ik niet kan uitspreken zegt bijvoorbeeld: God is alleen liefde. Waag voor de liefde alles te geven, geef je zonder angst. Een heel mooie Spaanse, die ik ook niet uit durf te spreken zegt: “Uw woord, Heer, sterft niet. Het sterft nooit omdat het leven zelf is. En leven, Heer, leeft niet alleen, het geeft leven.”
Ik was eigenlijk diep onder de indruk van dat inkijkje bij onze jongeren, over hun zoektocht door al die teksten en vertalingen en hun houvast eraan.
Maar had ik het over de kerkgang, dan kunnen ze het ook bij mij, die zo gek is op taal en woorden, niet vinden. Het is niet van hen. Tja, dacht ik. Ik heb zelf ook meer aan de even song zonder preek dan de preek die ik als professional de hele tijd maar blijf beoordelen.
In het magazine Petrus nam ik een kijkje in een artikel over: ‘op twee wielen langs Drentse kerken’. De Zaalkerk of kerkzaal werd nog eens uit de doeken gedaan: Een zaalkerk is een rechthoekig kerkgebouw dat maar één schip heeft: De kerkzaal is één grote ruimte. Veel oude protestantse kerken zijn uitgevoerd als zaalkerk. Niet zo gek, want de preek stond altijd centraal in de protestantse eredienst: Het was dus belangrijk dat de dominee goed zichtbaar was. Ook veel moderne kerken zijn gebouwd als zaalkerk.’
Voor iedereen wat te ervaren, te zien, te betasten, te bezoeken, stil te zitten, in de eredienst of onzichtbaar, mee doen zonder mee te doen, of actief, of zich verzettend een andere heilige plek op te zoeken.
U zit hier nu in de eredienst, maar er zijn velen die met God bezig zijn in en buiten onze gemeente en die het fijn zouden vinden om in de anonimiteit rond te mogen hangen, alsof er coulissen zijn, zuilengangen van Salomo om in rond te darren terwijl het gezang van veraf nog hoorbaar is, of het gebed.
Als de tijd van het centrale verhaal voor een grote groep definitief voorbij is, moet je dus je gebouw ook segmenteren en ruimte maken voor verbinding en aanwezigheid zonder deel uit te maken van het vieren. Mensen die de kliederkerk bijvoorbeeld gaan doen om 12 uur, de gelegenheid geven iets van de sfeer te proeven terwijl ze hun spel nog aan het voorbereiden zijn. Jongeren die te oud zijn voor de tienerkerk onzichtbaar toch dingen mee te laten beleven aan de andere kant van een gedachtenwand. Koffiedrinkende gemeenteleden die iets meekrijgen van het vieren van andere groepen. En een stilteruimte die ook buiten de viering zicht geeft op het viercentrum dat aandacht naar zich toe trekt, alsof het mogelijk is dat de plaats waar het woord wordt gelezen toch een heilige plek is. Ruimte voor een ceremonie, zonder geluid. Knielen zonder bekeken te worden, kaars aan te steken als persoonlijk moment. Er zijn zoveel verschillende houdingen in onze kerk nodig. Op een bankje zitten en mekaar in ontspannenheid ontmoeten. Een doorgang onderweg naar iets anders, even een voorbede opschrijven en toch tot stilstand komen.
Jezus geneest iemand op de Sabbat. Hij verklaart aan de omstaande Farizeeën en Schriftgeleerden over de plaats die ze zichzelf geven op het bruiloftsfeest, terwijl zij slechts uitgenodigd zijn en een plaats horen te krijgen door de bruidegom. Zij maken zich druk of een genezing op Gods dag kan. Welnu, zij zijn zelf maar gast van God.
Onderweg naar onze eerste kerk in Engeland troffen we een soort desolaat stadscentrum aan waar de economie weg was, en naast dichtgetimmerde huizen ook een kerk een nieuw initiatief was geworden. Hij heette de x-church. Duidelijk een opgegeven kerk dacht mijn christelijke hartje. Totdat iemand in een andere kerk uitlegde dat in die x-church waar een kunstenaar de scepter zwaait driemaal in de week eten wordt klaargemaakt van overschotten van winkels. En dat je daar als buurtbewoners de maaltijd kunt delen. Inwendig vloekte ik. Ik had net een viering gezongen met 32 koorleden voor een groepje van acht kerkpubliek. De doorsijpeling van die x-church in het leven van die wijkbewoners is zoveel groter. Ik ben een Schriftgeleerde en denk de plaats van de liturgie te weten, terwijl de kunstenaar het breken van het brood zoveel beter doet.
Als wij het uitdelen omhoog brengen in ons handelen maar het blijven zien, en het blijven combineren met de liturgie die op de achtergrond slechts toegankelijk is, in vrijheid, dan hebben we een kerkgebouw, en een gemeente waar toekomst voor is. Geen scheidslijnen maar het gelijktijdig genieten van de ontmoetingen. 16Weet u niet dat u een tempel van God bent en dat de Geest van God in uw midden woont?
Zoals Paulus het zo mooi aanvoelt dat de Geest in onze gemeente zelf haar kracht vindt, zo mogen wij ook de ruimte waarin wij vieren zien als slechts een vertrekpunt, een tijdelijk punt, en als wij in onze ontmoetingen het moeilijk vinden om te getuigen van Christus. Laat dat dan op de achtergrond gebeuren door een andere groep. Die zich op dat moment oplaadt en heilig kwijt aan het gebed. Het bidt en werkt is niet een tweedeling in onze dag, het is een tweedeling in onze programmering, een gelijktijdigheid, een horizon. God is een verre einder die hoorbaar wordt gemaakt ook al serveren wij slechts een bordje soep.
Ds. Pieter van der Woel.
| | terug
|
| |
|
|
|
|
21-04-2024
om
10.00 uur2kerk4.JPG)
Agenda_r.JPG "Druk op het pictogram om naar de agenda van de Grote Kerk te gaan!")
